Over ons

In 1974 bezochten mijn vrouw en ik voor de eerste keer Siena, toevallig een tiental dagen na de Palio van 2 juli. Op straat zagen we spectaculaire foto’s van de wedstrijd die zich vastzetten in ons geheugen. Enkele jaren later zagen we een Duitse documentaire over Siena, een “rode” stad, decennialang bestuurd door de communisten maar toch ook “De Stad van de Madonna”, en over de geweldige impact van de Palio op de inwoners. De communistische burgemeester Barzanti zou later als ondervoorzitter van het Europese Parlement en voorzitter van de cultuurcommissie met succes pleiten voor de aanvaarding van de heilige Catherina van Siena als patroonheilige van Europa. Wat een mooie en ook intrigerende stad! Maar op vakantie verbleven we veel meer in Firenze. Siena bleef een zeer aangename Toscaanse afsluiter. Op 3 juli 1983 las ik toevallig in de Gazzetta dello Sport dat een paard de Palio had gewonnen zonder ruiter. Hoe kan dat? In de Paasvakantie van 1984 waren we een dag in Siena en kochten mijn zoontjes enkele onweerstaanbaar mooie Paliovlaggen. Maar verder ging de belangstelling niet.

En toen gebeurde het eerste wonder! Eind augustus 1986 vond ik in een Antwerpse boekhandel de Engelse editie van het lijvige, prachtig geïllustreerde en goed geschreven boek Palio van professor antropologie Alessandro Falassi en enkele medewerkers. Het was niet goedkoop en ik was eigenlijk niet geïnteresseerd in paarden en koersen, historische kostumering en wat ik uiteindelijk beschouwde als een mooi maar “folkloristisch feest” voor Sienezen en om toeristen te lokken. Omdat onze kinderen te klein waren hadden we twee jaar aan de Vlaamse kust doorgebracht en regen en wind en veel wolken doorstaan, en in een aanval van Toscaanse nostalgie kocht ik het boek. 

En kort daarop gebeurde er een tweede wonder. Een week later zat Raiuno op de kabel en op zaterdagnamiddag 13 september zonden zij toch wel de Palio Straordinario uit, volgens velen de koers van de eeuw. En weer begreep ik er niet veel van: de lange onbegrijpelijke startprocedure, ruiters die op mekaar sloegen met zwepen, hoe kort de race was en de hysterie erna. Paolo Frajese, nieuwsanker van de Rai gaf de commentaar en brulde “Ha vinto il Montone “. Ik had het boek op mijn knieën liggen en vond geen contrada of stadswijk die Montone heette. Dus besloot ik dat het boek onvolledig was en dat er contrade ontbraken. Ik ontdekte pas later dat Valdimontone had gewonnen!

In de winter las ik het boek en werd zeer geïntrigeerd door verhalen over eeuwenoude rivaliteiten, briljante maar vaak onbetrouwbare ruiters, geaccepteerde corruptie en bedrog en list, geweld en absurde grappen ten koste van de rivalen, de intense en gemeende beleving over generaties heen. Hier opende zich een onbekende, vreemde wereld.

En op zaterdag 27 juni 1987 arriveerden we met onze drie zoontjes in een agriturismo op 20 km van Siena, twee dagen voor het begin van het feest. En toch gingen we niet onmiddellijk naar Siena. Twijfel overheerste. Wat hadden we er uiteindelijk mee te maken. De ochtend van 1 juli zag ik met twee zoontjes de ochtendrit en ’s avonds zag de gehele familie de vijfde avondrit op een vol plein. De fascinatie begon te werken. De dag van de Palio, donderdag 2 juli, ging ik met 2 zoontjes naar de stad om 14.30 uur, vijf uur voor de koers. Niet beter wetend stonden we om 15.30 uur op het plein, en nog wel op de eerste rij in de beruchte bocht van San Martino. Eigenlijk een totaal onverantwoorde beslissing. Niemand gaat onder een brandende zon en 36 graden met kinderen van 7 en 5 jaar uren op de Piazza del Campo staan. Pas om 17.10 uur begon de historische stoet, om 19.30 uur de startprocedure en ruim 20 minuten later waren ze weg. “Hier komen de paardjes” riep ik tegen mijn zoontjes en een seconden later zagen we in een reusachtige stofwolk een valpartij waarbij vier ruiters waren betrokken. Favoriet Silvano Vigni detto Bastiano bleef midden op de piste liggen en strekte zijn arm uit om hulp. Recht naar ons! Hij kon nog net weggedragen worden alvorens 25 seconden later de fantini terug passeerden. “Wie heeft gewonnen”, vroeg ik na de koers. “Selva” hoorde ik. Kan niet, zei ik want ik had de krant gekocht en gelezen dat de avond voordien de capitano van Selva op het avondfeest van de contrada officieel had verklaard dat hun paard Vipera een beentje in een poot had gebroken en niet zou kunnen deelnemen. Ik kreeg mijn eerste leerzame inleiding tot de duistere strategieën en practical jokes van de wondere Paliowereld.

Ik verliet het plein met mijn doodvermoeide zoontjes recht naar uitgang onder de hoofdtribune toen ik een paard honderd Ocaioli in onze richting zag stormen… gelukkig op weg naar de matrassen van San Martino waarachter hun gehate rivaal Torre, die zelfs niet had deelgenomen aan de koers, hen stond uit te lachen omdat hun ruiter ook was gevallen in de eerste bocht. Er vielen rake klappen en ik leerde een nieuwe les over de intensiteit en ernst van de Palio. Ik had één en ander gelezen over de stedelijke cultuur in Toscane in de late middeleeuwen en in de Renaissance en het voelde aan alsof ik toeschouwer was van een grote rel tussen Welfen en Ghibellijnen.

Al onze vakanties worden sinds 2 juli 1987 zodanig georganiseerd dat we de Palio kunnen bijwonen en sedert 16 augustus 1989 heb ik alle Palio’s ter plaatse gezien, van 2 juli en 16 augustus en zelfs twee straordinarii in september 2000 en 2018.

In augustus 1988 had ik het geluk om geïntroduceerd te worden bij Silvano Vigni detto Bastiano, de meest intelligente, ironische en soms hilarische onweerstaanbare verteller over de wereld van de Palio maar ook van het landelijk leven in Toscane want hij was de enige fantino die ook boer was midden het wonderlijke landschap van Le Crete di Siena. Ons contact is uitgegroeid tot een echte vriendschap.

Het is ook en misschien vooral het begin geweest van duurzame vriendschappen met Sienezen e.a. contradaioli van buiten de stad. De Palio is het feest van “stare insieme” of samen zijn in uitbundige vriendschap met veel eten en drinken en … grote angst want er wint er maar één en al de anderen verliezen … Deze vrienden hebben mij alles geleerd over de wonderlijke en steeds opnieuw verbazingwekkende Paliowereld. Intelligente mensen met verstand op nul en blik op oneindig! 

Mijn oudste zoon Jan-Christiaan is ook aangetast door de microbe en het bezielende brein achter deze site.  Mijn andere zonen komen regelmatig kijken en brengen vrienden mee. Een tiental jaren geleden bleken er de avond van 16 augustus 35 mensen uit Lier op de Piazza te staan. En sommigen komen terug en terug en terug. De Palio is een ziekte, een gevaarlijke microbe. En daaraan probeert deze site U allen deelachtig te maken. Welkom!