Siena : toeristische gids

Dit is een lijst van de belangrijkste bezienswaardigheden van Siena met, zo gekend, openingsuren erbij, die soms worden aangepast.

De belangrijkste raad voor elke bezoeker is echter wandelen, wandelen en nog eens dwalen en verdwalen mag ook. Alleen zo ontdek je hoekjes en kanten, word je verrast door verbluffende doorkijkjes via steegjes, ontdek je in Salicotto een zeldzaam miniparkje gecreëerd in de jaren ‘1930 bij de sanering van de wijk of wat er nog overblijft van het ghetto en, als je geluk hebt dat de poort openstaat, de schijnbaar eindeloze tunnel onder huizen op een hoger niveau waarin de Torraioli hun tafels en stoelen opslaan voor hun feesten.

Fontebranda

Zie je hoe steil het is voor Lupaioli en Brucaioli om hun wijk te verlaten, en ontdek je de formidabele stallen van vooral Civetta, Selva, Aquila, Giraffa en Chiocciola, en de overdekte middeleeuwse fonteinen van Oca in Fontebranda en van Lupa in Ovile.

En niets meer romantisch dan een avondwandeling over de Via del Costone aan de rand van de oude stad vanuit Selva over Fontebranda in Oca tot aan de San Domenicokerk in Drago.

Een aandachtige bezoeker merkt snel op dat Siena erg verschilt van andere Toscaanse steden zoals Firenze, Pisa, Lucca, Pistoia, Prato en Arezzo. Minder natuursteen die je vooral terugvindt in de restanten van middeleeuwse familietorens en in vroegrenaissancepaleizen, minder bepleisterde gevels (dateren van na de verovering door Firenze in 1555) maar een dominerende roodbruine baksteen in paleizen en enkele pavementen zoals op de Campo.

Wijken – Contrade

Een kaart van de stad is noodzakelijk, liefst met de grenzen van de contrade erbij. In Siena hebben wijken dubbele namen : de originele plaatsnaam en die van de contrada.

AquilaCasatoNicchioPispini
BrucoVia del ComuneOcaFontebranda
ChiocciolaSan MarcoOndaMalborghetto
CivettaCastellarePanteraStalloreggi
DragoCamporegioSelvaVallepiatta
GiraffaProvenzanoTartucaCastelvecchio
IstriceCamolliaTorreSalicotto
LeocornoPantanetoValdimontoneVia dei Servi
LupaVallerozzi  

Gebruik de vinkjes om bepaalde dingen aan en uit te zetten om het overzichtelijker te maken.
Je kan ook op een wijk duwen om in te zoomen.
Openen in nieuw venster kan via siena.palio.be


PIAZZA  DEL  CAMPO  en  Omgeving

Elk bezoek aan Siena begint of eindigt op de Piazza del Campo. Het plein is grotendeels een creatie van  de vroege 14de eeuw toen Siena werd bestuur door I Nove of  De Negen Heren. Zij kochten kort voor 1300 gronden en enkele  huizen aan een weide bestemd om het nieuwe stadscentrum te worden.

Palazzo Pubblico of Comunale

Tussen  1297 en 1310 werd het Palazzo Pubblico of Comunale of Stadhuis gebouwd. Een interieurbezoek is warm aanbevolen. Men komt binnen langs de cortile of grote koer waar de Palio wordt voorgesteld en waar tijdens de Paliodagen de paarden aan één van de 10 pijlers worden  vastgebonden in afwachting van de koers. De mooiste dingen zijn natuurlijk de fresco’s uit het begin van de 14de eeuw. Twee zalen zijn een must : de Sala del Mappamondo of Zaal van de Wereldkaart. Ambrogio Lorenzetti had hier een rond paneel laten monteren in de muur met een wereldkaart. De kaart is verdwenen, de omtrek van de cirkel is nog zichtbaar. Aan één zijde zie je de Maestà of Tronende Madonna met Heiligen van Simone Martini (1315) en aan de overzijde boven de omtrek van de kaart Martini’s Guidoriccio da Fogliano (1328), een condottiere of kapitein van een huurlingenleger in dienst van de republiek.

guidoriccio
Guidoriccio da Fogliano (1328) – Martini

In de Sala dei Nove o della Pace (Zaal van de Negen of van de Vrede) bewonder je de in de Geschiedenis van Siena reeds besproken Allegoriën van het Goede en het Kwade Bewind (1338-1339) van Ambrogio Lorenzetti.

In de Sala dei Priori of della Balia zie je fresco’s van Spinello Aretino en zijn zoon Parri Spinelli die het leven van de eerste Sienese paus Alexander III illustreren.

Er bevinden zich nog andere zalen en kapellen met interessante doorgaans 14de eeuwse fresco’s en op de bovenverdieping de loggia  waar de Negen ’s avonds een luchtje konden scheppen.

Open : dagelijks van 10 tot 19 (van 16/3 tot 31/10, anders tot 18)
Ticket : 10 euro.

Twee gecombineerde tickets :

  • 14 euro  voor stadhuis en Santa Maria della Scala
  • 20 euro  voor stadhuis en Santa Maria della Scala en Torre del Mangia
torre del mangia

Torre del Mangia

Tussen 1325-1348 werd de Torre del Mangia gebouwd, de 104 meter hoge, slanke en als vrouwelijk bestemde toren, dit in vergelijking met die van het Palazzo Vecchio in Firenze die robuuster en mannelijker is. Bovenin hangt de Sunto of alarmklok die bij de start van de corteo storico voor elke Palio wordt geluid en exact 2 uur en 10 minuten later stopt als het moment van het buitenkomen van de paarden uit de cortile van het stadhuis is aangebroken. Je kan de toren beklimmen via een smalle en steile gang en je wordt boven beloond met een fenomenaal zicht op de Piazza, de stad en het platteland.

Open  : 10 tot 19 ( van 1/3 tot 15/10)
Ticket : 10 euro. Zie hoger voor gecombineerd ticket

Piazza del Campo

In 1333-1334 werd het prachtige waaiervormige pavement van de Piazza aangelegd, volgens sommigen gelijkend op de beschermende mantel van de Madonna, beschermvrouw van Siena, maar eigenlijk in negen gedeeld naar de Negen Heren die de stad bestuurden. Over het stadhuis staat een kopie van de originele Fonte Gaia van Jacopo della Quercia. Het sterk verweerde origineel staat nu in het museumcomplex Santa Maria della Scala.

Naast de Piazza del Campo

Palazzo Piccolomini

Verlaat het plein naar links via de Via Rinaldini, Chiasso Largo genoemd in Siena, en dan zie je onmiddellijk rechts het indrukwekkende Palazzo Piccolomini, een in Siena eerder zeldzame renaissanceconstructie, gebouwd voor de familie van paus Pius II. Wat verder en los van het paleis staat de Loggia del Papa, een loggia gebouwd door de paus waarmee hij zijn stadgenoten gratis bescherming en koelte aanbood tegen de brandende zomerzon.

Het palazzo Piccolomini herbergt het Archivio di Stato of Staatsarchief, doorgaans een duffe bedoening maar niet hier. Van de 12de tot en met de 16de eeuw  was het in Siena de gewoonte om documenten van één werkjaar, opgesteld door de Biccherna of het Ministerie van Financieën van de republiek, samen te voegen en vooraan een geschilderde lederen omslag aan te brengen. Deze Biccherne werden vaak geschilderd door vooraanstaande meesters en illustreren historische feiten en het dagelijkse leven van de stad. Aanbevolen voor fijnproevers want uniek en geraffineerd, en … nauwelijks bezocht .

Open : maandag tot zaterdag , toegang om 9.30 en 10.30 en 11.30 telkens voor  1 uur. Maximum 25 personen per ingangsbeurt. Gratis.

Gesloten van 1 tot 16 augustus.

Te bereiken via de binnenkoer van het Palazzo.

 


DUOMO en Omgeving

Het tweede hoogtepunt is de Duomo. Men koopt een ticket dat toegang geeft tot de zes onderdelen van het complex : Dom, Libreria Piccolomini, Museo dell’ Opera del Duomo, Panoramische Zicht op de Facciatone, Battistero en Crypte.

Duomo

De Duomo zelf, waarvan het interieur soms oneerbiedig het binnenste van een zebra wordt genoemd, is gebouwd in meerdere fasen tussen 1220 en 1370.

Het mooiste is allicht de preekstoel uit 1266-1268 van Nicola Pisano, een hoogtepunt van gotische sculptuur op achthoekig grondvlak met 7 reliefs en steunend op 8 zuilen waarvan vier op de rug van leeuwen. Wie goed toekijkt ziet dat Pisano ziet vaak liet inspireren door antieke sarcofagen. De Madonna lijkt op een romeinse matrone.

Verder een mooie bronzen Johannes de Doper (1455) van Donatello, en op eerder verrassend klein formaat de 4 heiligen, San Pietro en San Pio links en San Paolo en San Gregorio Magno rechts (1501-1504) van Michelangelo. Hij had een contract om 12 beelden te maken voor Francesco Piccolomini Todeschini, de later Pius III die slechts 27 dagen paus was. Hij leverde er slechts vier en heeft tientalle jaren later de Piccolomini een deel van zijn honorarium moeten terugbetalen. Het zijn ook niet zijn beste werken. Hij moet met zijn hoofd bij grootsere opdrachten gezeten hebben zoals de David van Firenze.

duomo vloer
Marmeren vloer – Duomo
Libreria Piccolomini
Libreria Piccolomini

De Duomo is vooral beroemd omwille van de marmeren vloer met liefst 56 grote en kleine voorstellingen van vijftiende  en vroeg-zestiende eeuws inlegwerk, die echter niet altijd allemaal zichtbaar zijn.

Libreria Piccolomini

Vanuit het interieur van de dom zelf kan men aan de linkerzijde de Libreria Piccolomini betreden, een zaaltje met fresco’s van Pinturicchio die het leven van paus Pius II Piccolomini illustreren : charmante, zeer decorative maar net iets te stroeve fresco’s (1502-1507). Totaal onverwacht, want in een kerkruimte,  staat in de zaal een romeinse beeldengroep van de Drie Gratiën.

Het skelet van de onvoltooide kerk  en de Facciatone

Rechts van de kerk bevindt zich de het indrukwekkende skelet van de nieuwe hoofdbeuk  die nooit is voltooid door de Zwarte Dood van 1348, met achteraan de Facciatone of grote façade, wat de ingang had moeten zijn van de vergrote kerk.

Museo dell’ Opera del Duomo

maesta duccio
Maesta – Duccio

In de constructie vindt U de ingang tot het zogenaamde Museo dell’ Opera del Duomo, waarin kunstschatten uit de Duomo zijn verzameld die perfect  worden getoond, vooral schilder- en beeldhouwkunst maar ook het originele Koorvenster (1287-1288), ontworpen door Duccio di Buoninsegna ,en in de kerk vervangen door een kopie. In dezelfde zaal hangt een schitterend  marmeren Madonnarelief van Donatello.

Hoogtepunt is de Maestà  of tronende Madonna met Heiligen en Engelen van dezelfde Duccio. Men toont apart de tientalle kleine paneeltjes van de achterzijde van de Maestà  met het Leven van Christus, van een uitzonderlijke kwaliteit en raffinement, en bij het beste dat men uit de middeleeuwen kan zien. Daarond hangen nog enkele andere voortreffelijk werken van Duccio en Pietro Lorenzetti.

Vanuit het Museo dell’ Opera zelf gaat men via een trap naar de panoramische openluchtbalustrade op de Facciatone voor opnieuw een indrukwekkend zicht op Siena en omgeving.

Battistero

Via de prachtige trappen gaat men naar het Battistero of doopkapel achter en onder het koor van de kerk. De kapel is versierd met fresco’s van Il Vecchietta, maar de grote trots is de doopvont met 6 panelen die het leven van Johannes de Doper illustreren. Drie reliëfs vallen op : Donatello ’s Banket van Herodes met de Dans van Salome, en Ghiberti’s Gevangenneming van de Doper en De Doop van Christus door Johannes, absolute hoogtepunten van edelsmeedkunst.

Crypte

Vlak erbij vindt U de toegang tot de cripte van de kerk. Bij herstructureringswerken van de Dom ontdekte men in 1999 per toeval een ondergrondse ruimte van 180 m². Dit was een deel van de oorspronkelijke dom die na 1220 werd overdekt met de nieuwe dom. De crypte werd in de 14de eeuw opgevuld met afval toen men statische problemen vaststelde in de nieuwe kerk. De ruimte geeft een goed beeld van de oude kerk en vooral de fresco’s van anonieme meesters en bij de oudste van Toscane zijn verrassend goed bewaard.

Ik beveel een  voordelige OPASIPASS aan die toegang geeft tot de Duomo, de Libreria Piccolomini, het Museo dell’ Opera del Duomo en de Facciatone, het Battistero en de cripta.

open : 10.30 tot 19.00 (1/3 tot 2/11, daarbuiten tot 17.30)

Let op :  de Duomo sluit om 18 uur en gaat op zondag pas open om 13.30.

prijs  :

  • 01/01 – 26/06; 01/08 – 17/08; 19/10 – 31/12: € 13,00.
  • 27/06 – 31/07; 18/08 – 18/10: € 15,00. (als de vloer zichtbaar is)
Il Pellegrinaio del Santa Maria della Scala
Il Pellegrinaio del Santa Maria della Scala

Tegenover de ingang van de Duomo staat het middeleeuwse Ospedale Santa Maria della Scala. Het is gebouwd vanaf 1090, merkelijk vergroot tussen 1320 en 1330 tot de actuele dimensie en uitzicht. Het was het grootste hospitaal van de middeleeuwen.

Het is een bezoek waard en je krijgt toegang tot meerdere zalen zoals Il Pellegrinaio, een formidabele zaal met fresco’s uit de 15de eeuw van Domenico di Bartolo, Priamo della Quercia en Il Vecchietta. Zij stellen werken van barmhartigheid voor zoals uitgeoefend oor het Ospedale t.o.v.  zieken, stervenden, armen, wezen en pelgims. De fresco’s zijn ietwat ruw uitgevoerd maar geven een sterk beeld. Je kan ook het Museo Archeologico bezoeken, en de originele Fonte Gaia van Jacopo della Quercia. Op de Campo zie je een kopie.

Open : dagelijks van 10.30 tot 18.30
Ticket : 9 euro. Zie hoger de cumulatieve tickets onder het Palazzo Pubblico.


Avondwandeling over de Costone

Ga van de Piazza San Giovanni, het pleintje voor het Battistero achter en onder de dom, in de Via Franciosa, na 80 meter rechts in de kleine Via Pozzo en onmiddellijk links in de Via Vallepiatta, het hart van Selva. Na ongeveer 70 meter begint rechts de Via del Costone langs de oude stadsomwalling naar het dal van Fontebranda in Oca en terug omhoog naar San Domenico in Drago. Vooral ’s avonds heeft het iets sprookjesachtigs, en zeker tijdens de Paliodagen .

Van de PORTA CAMOLLIA naar de PORTA SAN MARCO

Er loopt een lange straat van noord, de Porta Camollia, naar zuid, de Porta di San Marco. De straat verandert enkele keer van naam en onderweg passeert men meerdere hoogtepunten van de stad. Van de lange Via Camollia, hart van Istrice, en de Via Montanini komt men in de elegante winkelshoofdstraat, de Via Banchi di Sopra, die net voorbij de achterzijde van de Campo de Via di Città wordt, en na de afslag naar de Duomo Via Stalloreggi wordt, het hart van Pantera. Via een kleinere middeleeuwse binnenpoort komt men op het langwerpige Pian dei Mantellini en links loopt men  langs de Via San Marco, hart van Chiocciola, de oude stad uit.

Bij het begin van de via Banchi di Sopra staat er een klein pleintje met 3 paleizen, links 16de eeuwse hoogrenaissance, centraal Sienees-gotisch, en rechts 15de eewse vroeg-renaissance. Dit is de hoofdzetel van de Banca Monte dei Paschi di Siena, de oudste nog active bank ter wereld, in 1472 opgericht als een Monte di Pietà  en later ontwikkeld tot bank.

De bank is open voor bezoekers op de ochtend van de Palio van 2 juli en op de ochtend van 15 augustus, de dag voor de Palio van 16  augustus. Naast de indrukwekkende middeleeuwse zalen en een hypermoderne centrale trap, kan je dan ook de grote kunstcollectie zien en een enkele prachtige historische Palioschilderijen. Aanbevolen.

Honderd meter verder  in de Banchi di Sopa kom je op de Piazza Tolomei met rechts het gelijknamige gotische Palazzo Tolomei. Het is het oudste nog bestaande bankgebouw ter wereld en ook vandaag nog een bank. De oorspronkelijk bouw dateert van 1205, maar na een verwoesting door de Ghibellijnse fractie in 1266, volledige heropgebouwd in de huidige vorm in 1267.

Nog  100 meter verder zie je links de Loggia della Mercanzia of het vergadercomplex  van de handelaarsgilde, gebouwd tussen 1417 en 1444 in een stijl die twijfelt tussen laat-gotiek en vroeg-renaisssance. Vanaf hier heb je toegangen tot de Piazza del Campo via arcaden onder de huizen.

palazzo chigi saracini
Palazzo Chigi Saracini

De Via Banchi dei Sopra gaat hier over in de Via di Città. Midden in deze straat vind je het prachtige gotische Palazzo Chigi Saracini, op het einde van de 12de eeuw gebouwd door de Marescotti en later verbouwd door de Piccolomini en tenslotte verworven door de Saracini.

Het is de zetel van de Academia Musicale Chigiana in 1932 gesticht door graaf Guido Chigi Saracini (1880-1965). Hier worden jaarlijks meesterklassen gegeven door vooraanstaande klassieke dirigenten en musici aan de meest veelbelovende  talenten van de wereld. In de zomer worden daar en in de stad en de provincie concerten gegeven door de leraars en leerlingen. Ga zeker binnen tot op de binnenkoer. Graaf Chigi Saracini is ook kapitein van Istrice geweest en Rector van de Magistratuur van de Contrade. Lees ook : Una giornata particolare, over de contrade en het bezoek van Hitler aan Firenze.

Opnieuw 100 meter verder vind je het kruispunt van de Quattro Cantoni. Links ga je in de Via San Pietro naar de Pinacoteca.

Pinacoteca Nazionale

Het museum bevat een mooie collectie van hoofdzakelijk Sienese kunstenaars zoals Duccio di Buoninsegna, Simone Martini, Ambrogio en Pietro Lorenzetti en andere minder belangrijke maar toch interessante kunstenaars. Zoals gezegd in de Geschiedenis en Cultuur  van Siena op deze site  waren de Sienezen de wereldtop tussen  1280 en 1345, nog goed tot 1400, maar zij sloten achteraf moeilijk aan bij de Florentijnse vernieuwingen.

Via San Pietro 29

open : dinsdag tot en met vrijdag – 8.15 tot 19.15 || zondag en maandag – 9-13
ticket : 8 euro

Rechts ga je door de Via del Capitano naar de Duomo en de Santa Maria della Scala. Links in de straat bevindt zich het Palazzo del Magnifico uit 1508, dwz van Pandolfo Petrucci, de enige dictator van Siena. Lees De Geschiedenis van Siena.  Rechtdoor kom je in de Via di Stalloregi, het hart van Pantera en wordt Siena een rustiger stad.

Andere wandelingen :
Santuario Santa Caterina

Van de hoofdzetel van de Montepaschi  daal je af in de via della Sapienza en na ca. 100 kan je links nog steiler afdalen in de Via Costa di Sant’Antonio naar het Santuario di Santa Caterina, het geboortehuis van de heilige, in 1464 grondig verbouw na haar heiligverklaring van 1461. Sienezen zijn zeer fier op deze patrones van Europa. Oca gebruikt de binnenkoer van het heiligdom om hun paard uit te lopen en te wassen na elke prova.

In de Via Banchi di Sopra kan je naast libreria Feltrinelli onder een arcade naar Bruco en Giraffa gaan. De straat leidt ook naar de gotische San Francesco, een zeer ruime kerk, gebouwd in 1228-1255. De kerk bevat interessante fresco’s van Ambrogio Lorenzetti e.a. panelen van zijn broer Pietro en Sassetta.

Maar Siena heeft nog veel meer te bieden : de rustige wijken van Pantera, Selva, Onda, Aquila, Tartuca en Civetta (rondom de vroegmiddeleeuwse centra van respectievelijk Castelvecchio en Castellare) en Oca zijn ook aantrekkelijk. Torre is dan weer een gesaneerde wijk uit de jaren ’30 waarbij geprobeerd is om de stijl te integreren in de oude architectuur van Siena.


LITERATUUR

Damien Wigny : Sienne et le Sud de la Toscane, nieuwe editie 1998
Damien Wigny, ex-directeur van KB-Lux, wonend in Gaiole in Chianti, vermorzelt elke andere gids voor Siena en provincie met deze uitzonderlijk lijvige gids.

Bruikbaar is de  Capitool Gids Florence en Toscane .

Tekst en opzoekingswerk : Jan Gilliams

Laatste aanpassing : 17 februari 2022